امام خمینی (ره) در تاریخ 4:9:1358، یعنی حدود 10 ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی طی پیامی فرمودند: «مملکت اسلامی باید همه اش نظامی باشد. تعلیمات نظامی داشته باشد ... علاوه بر جهاز دینی و ایمانی که دارند، مجهز به جهازهای مادی باشند، ... و همه جا باید این طور بشود که یک مملکت، بعد از یک چند سالی بشود یک کشوری با 20 میلیون جوان که دارد، بیست میلیون تفنگ دار داشته باشد بیست میلیون ارتش داشته باشد و این یک همچه مملکتی آسیب بردار نیست ...»(1). بعد از این تاریخ هم، امام(ره) به مناسبت های مختلف به طور مکرر بر تشکیل ارتش بیست میلیونی تأکید داشتند. ایشان در سال آخر عمرشان در تاریخ 2:9:67 در پیامی به مناسبت هفته بسیج فرمودند: «بار دیگر تأکید می کنم که غفلت از ایجاد ارتش بیست میلیونی، سقوط در دام دو ابر قدرت جهانی را به دنبال خواهد داشت»(2).
تفکر و روحیه بسیجی برای ظهور در عرصه های عملی به ویژه دفاعی و نظامی، ناگزیر از سازماندهی و انسجام است. به عبارت دیگر معنا و محتوای بسیج نیاز به قالبی متناسب با شرایط زمانی و مکانی دارد، که همان ارتش بیست میلیون است. نیروی مقاومت بسیج (یکی از نیروهای پنج گانه سپاه پاسداران) متصدی سازماندهی ارتش بیست میلیون می باشد و برای این منظور در مساجد، ادارات دولتی، مدارس و دانشگاه ها و حوزه ها، پایگاه های بسیج تشکیل داده است. اگرچه، می توان گفت در جمهوری اسلامی کمتر جوانی وجود دارد که با آموزش ابتدایی نظامی و کار با سلاحِ سبک آشنایی ندارد، اما بنابر اظهارات رسمی فرماندهان نیروی مقاومت بسیج تعداد نیروهای سازمان یافته حدود یازده میلیون است. فرمانده این نیرو در مجمع هفدهم فرماندهان و مسئولان سپاه در شهریور ماه 84 گفته است: «نیروی مقاومت بسیج با بیش از 11 میلیون عضو در سراسر کشور در امور امنیتی، دفاعی و سازندگی کشور حضور فعال دارد ...الگوی راهبردی بسیج در سند چشم انداز توسعه کشور جلوگیری از فعالیت های پراکنده بوده و در راه انسجام در تمام زمینه ها گام برمی دارد»(3).
اما چرا بعد از گذشت حدود 26 سال از زمان تشکیل بسیج (5:9:1358) هنوز، ارتش 20 میلیونی شکل نگرفته است؟ این سؤالی است که پاسخ دقیق و جزئی آن، از عهده مسئولین و فرماندهان این امر بر می آید، ولی به طور کلی و با توجه به مطالبی که گفته شد، می توان به موارد ذیل به عنوان موانع تحقق آن اشاره کرد:
1. عدم اهتمام جدیِ برخی از مسئولین نظام برای تحقق ارتش 20 میلیونی به ویژه بعد از جنگ، چنانچه تذکر امام(ره) (بار دیگر تأکید کنم غفلت از ایجاد ارتش بیست میلیون ...) در آذر 67، یعنی حدود 10 سال بعد از تشکیل بسیج ناظر به همین موضوع است.
2. وجود مشکلات فراوان برای تأمین امکانات و تجهیزات و پشتوانه های مالیِ بیست میلیون نیرو، که از عهده سپاه پاسداران با توجه به مأموریت های متعدد دیگر، بر نمی آید و کم کاری مراجع مسئول دیگر در این زمینه.
3. پراکنده کاری و فعالیت های موازی در مدیریت سازمان دهندگان نیروها (در سخنان فرمانده بسیج به این مانع اشاره شده است).
4. سختی کارِ بدون چشم داشت مادی در زمان صلح و رفاه.
هرچند ارتش بیست میلیونی تحقق نیافته است، اما به همین اندازه که تفکر و روحیه بسیجی در بین مردم بویژه جوانان گسترش یافته و سازماندهی ناقصی که انجام شده، برکات زیادی را برای اسلام و کشور داشته است